Cúi mong đức Thế tôn mở rộng
lòng từ, thương xót chỉ dạy cho chúng con, pháp tu thiền định (xa-ma-tha),
khiến cho hàng nhất-xiển-đề và miệt-lệ-xa thoát khỏi tà kiến...
HT TUYÊN HOÁ GIẢNG GIẢI
Kinh văn:
佛告阿難:汝言覺知分別心性,俱無在者。世間虛空,水陸飛行,諸所物象,名為一切。汝不著者,為在為無?
Phật cáo A-nan: Nhữ
ngôn giác tri phân biệt tâm tánh, câu vô tại giả. Thế gian hư không, thủy lục
phi hành, chư sở vật tượng, danh vi nhất thiết; nhữ bất trước giả, vi tại vi
vô?
Việt dịch:
Đức Phật bảo A-nan: Ông nói bản tánh của tâm hiểu
biết phân biệt này đều không ở tại đâu cả. Vậy các vật có hình tướng trên thế
gian như hư không và các loài thủy, lục, không, hành… tất cả các vật. Cái
dính mắc mà ông nói đó là hiện hữu hay không hiện hữu?
Giảng:
Một lần nữa, Đức Phật
lại phản bác lời giải thích của A-nan
bằng câu hỏi:
Đức Phật bảo A-nan
Ông nói bản tánh của tâm hiểu biết phân biệt này nó đều không ở tại đâu cả.
Không có sự dính mắc
thì sẽ không có một nơi chốn nhất định.
Vậy các vật có hình tướng trên thế
gian như hư không và các loài thủy, lục, không, hành… tất cả các vật.
Có hai loại thế gian:
hữu tình thế gian và khí thế gian. Thế gian hữu tình gồm các
loại chúng sinh. Khí thế gian gồm các
hiện tượng và vật thể như núi, sông, đất liền và nhà cửa các loại.
Những vật này cùng với
hư không và các loại trần cảnh đều được tạo thành bởi hai loại: y báo và chánh báo.
Y báo là khí thế gian, gồm núi
sông đất liền, chánh báo là các loại
chúng sinh. Thế giới này đều tạo thành bởi hai loại này.
Trong tất cả các hiện
tượng trên thế gian, nay được ông xếp vào loại nào? Nơi nào mà ông không bị
dính mắc? Cái dính mắc mà ông nói là hiện
hữu (mà không dính mắc), hay không
hiện hữu (mà không dính mắc) Có
nơi nào để nói ông không dính mắc hay không? Nếu như chỗ dính mắc ấy không có
thì đồng như chỗ ấy không hiện hữu.
Kinh văn:
無則同於龜毛兔角。云何不著?
Vô tắc đồng ư quy
mao thố giác. Vân hà bất trước?
Việt dịch:
Nếu không hiện hữu thì đồng như lông rùa sừng thỏ. Sao
gọi là không dính mắc?
Giảng:
Nếu không hiện hữu thì đồng như lông rùa sừng thỏ.
Quý vị có bao giờ thấy
được lông rùa và sừng thỏ chưa? Nói cách khác là những thứ ấy không hiện hữu
trên thế gian.[1] Sao
gọi là không dính mắc.
Nếu nó không hiện hữu
thì quý vị thử nghĩ nó dính mắc vào cái gì?
Kinh văn:
有不著者,不可名無。無相則無,非無則相。相有則在,云何無著?
Hữu bất trước giả,
bất khả danh vô. Vô tướng tắc vô, phi vô tắc tướng. Tướng hữu tắc tại, vân hà
vô trước?
Việt dịch:
Nếu đã có cái không dính mắc thì không thể gọi
là không. Không tướng thì không. Chẳng không thì phải có tướng. Có tướng thì
phải có chỗ nơi, làm sao lại nói là không dính mắc?
Giảng:
Nếu đã có “cái
không dính mắc” thì không thể gọi là không.
Ông hãy giả định rằng
có một nơi nào đó có cái gọi là không
dính mắc. Thế thì ông không thể nói chẳng có gì hết thảy ở nơi chỗ ấy cả.
Ông đã nói là không dính mắc, nhưng nếu đã có một nơi
gọi là không dính mắc thì vẫn còn có
sự hiện hữu, thì làm sao lại nói là không
dính mắc được? Nhưng nếu sự thực là không có gì hiện hữu cả. Nếu ở đó không
có gì hết - tại sao ông lại muốn gán cho nó cái tên “không dính mắc”? Đây thực là đặt
thêm một cái đầu trên đầu hay cưỡi lừa
tìm lừa vậy.
Không tướng thì không
Nếu
ông không có gì dính mắc thì không hiện hữu.
Chẳng không thì phải có tướng. Có tướng thì phải có chỗ
nơi, sao gọi là không dính mắc?
Nhưng nếu nó không hiện
hữu tức nó phải có hình tướng. Nếu một vật đã có sắc tướng, chắc chắn nó phải
có nơi chốn hiện hữu. Nếu nó đã có nơi chốn, sao nói nó không có sự dính mắc.
Kinh văn:
是故應知,一切無著,名覺知心,無有是處。
Thị cố ưng tri, nhất thiết vô trước, danh giác tri
tâm, vô hữu thị xứ.
Việt dịch:
Thế nên phải biết tất cả cái không dính mắc mà gọi
là tâm hiểu biết (của ông), là không có lý.
Giảng:
Đã qua bảy lần A-nan hết sức cố gắng xác định vị trí
của tâm nhưng đều thất bại. Đức Phật nói:
Thế nên phải biết tất cả cái không dính mắc mà gọi là tâm hiểu biết (của ông), thật không có lý.
Nói rằng tâm ông là hết
thảy những gì không dính mắc là không đúng. Lập luận của ông không đứng vững,
nó hoàn toàn không hợp lý.
Kinh văn:
爾時阿難在大眾中,即從座起,偏袒右肩,右膝著地,合掌恭敬,而白佛言:
Nhĩ thời A-nan tại
đại chúng trung, tức tòng tòa khởi, thiên đảnh hữu kiên, hữu tất trước địa, hiệp
chưởng cung kính, nhi bạch Phật ngôn:
Việt dịch:
Khi ấy A-nan ở trong đại chúng, đứng dậy bày vai áo
bên phải, đầu gối bên phải quỳ xuống đất, chắp tay cung kính bạch Phật:
Giảng:
Trong suốt thời gian
đối thoại với Đức Thế tôn, A-nan
đã lập luận một cách quanh quẩn không có lối ra. A-nan đã đi lòng vòng mà không tìm ra được lý lẽ chính xác, vì A-nan đã dùng tâm thức phân biệt bỏ
quên chân tâm của mình. Thế nên từ vô thỉ đến nay. A-nan không thể nào thể nhập vào pháp giới nhiệm mầu. A-nan đã không thấu thoát được, không
qua được cuộc khảo nghiệm.
Khi ấy A-nan
ở trong đại chúng từ chỗ ngồi đứng dậy.
Lúc ấy trong hội
chúng có rất nhiều vị Đại a-la-hán,
Đại tỷ-khưu Đại bồ-tát.
Bày vai áo bên phải có nghĩa là khi đắp y, A-nan để cho phía vai bên phải của mình bày ra. Như quý vị thấy
tôi đang đắp y là hình ảnh đúng như trong kinh mô tả: bày vai áo bên phải.
Ở Trung Hoa, việc đắp
y bày vai bên phải không được xem là biểu hiện sự tôn kính, nhưng theo phong tục
ấn Độ, đặc biệt là trong truyền thống Đạo Phật, việc bày vai áo bên phải là biểu
lộ lòng tôn kính tối cao. Khi A-nan
bày vai áo bên phải và đầu gối bên phải
quỳ xuống đất, cử chỉ này biểu trưng cho sự thanh tịnh của thân nghiệp.
Thân không thể nào tạo ác nghiệp khi thân ở trong tư thế ấy.
Chắp tay cung kính
Điều
này biểu hiện cho sự thanh tịnh của ý nghiệp.
Bạch Phật, việc này biểu hiện sự thanh tịnh của khẩu nghiệp.
Khi A-nan cung kính cầu thỉnh Đức Phật chỉ
dạy giáo pháp, ba nghiệp thân khẩu ý hoàn toàn thanh tịnh.
Kinh văn:
我是如來最小之弟,蒙佛慈愛,雖今出家,猶恃憍憐,所以多聞未得無漏。
Ngã thị Như Lai tối
tiểu chi đệ, mông Phật từ ái, tuy kim xuất gia, du thị kiêu lân, sở dĩ đa văn,
vị đắc vô lậu,
Việt dịch:
Con là em nhỏ nhất của Thế tôn. Nhờ Thế tôn thương yêu,
nay tuy con đã xuất gia, nhưng vẫn còn ỷ lại lòng yêu thương của Thế tôn,
do đó chỉ được đa văn mà chưa được quả vô lậu.
Giảng:
Nay A-nan suy xét lại tại sao ông ta đã
hoài phí thời gian từ khi theo Phật xuất gia. A-nan thưa:
Con là em nhỏ nhất của Thế tôn.
Trong dòng họ của Đức
Phật Thích-ca Mâu-ni có bốn vị vua và tám người con trai. Vua cha của Đức Phật
là một trong bốn vị vua ấy. Mỗi vị vua có hai người con trai. A-nan là người nhỏ tuổi nhất trong số
các anh em đó.
Nhờ Thế tôn thương yêu nay tuy đã xuất gia
“Con đã theo Đức Phật,
theo đời sống của người xuất gia”
Khi xuất gia, có
nghĩa là rời khỏi ngôi nhà vô minh. Có thể nói đó là ngôi nhà mà mọi người đang
cư ngụ. Người xuất gia rời khỏi ngôi nhà tam
giới là dục giới, sắc giới và vô sắc giới. Người xuất gia phải rời khỏi ngôi nhà phiền não và rời
khỏi ngôi nhà thế gian, đó là gia đình người ấy đang sinh sống. Khi quý vị đã
xuất gia có nghĩa là quý vị phải rời xa ngôi nhà thế tục và luôn cả những ngôi
nhà vô minh, ngôi nhà phiền não và ngôi nhà tam giới. Nhưng mặc dù A-nan đã rời ngôi nhà thế tục, A-nan vẫn chưa chế ngự được những
tình cảm luyến ái của mình. A-nan
vẫn chưa ra khỏi ngôi nhà vô minh phiền
não và ngôi nhà tam giới.
Nhưng vẫn còn ỷ lại lòng yêu thương của Thế tôn.
A-nan thú nhận mình đã
quá ỷ lại vào sự quan hệ gia đình với Đức Phật. Đôi khi A-nan tự cho phép mình phóng túng đôi chút để tạo sự chú ý ở Đức
Phật. Đôi khi A-nan hành xử như
một chú điệu nghịch ngợm có chủ ý, hoặc A-nan
cố ý phạm lỗi không tuân thủ oai nghi. A-nan
trông cậy ở cảm tình của Đức Phật chăm sóc đến mình.
Do đó chỉ được đa văn mà chưa được
quả vô lậu.
A-nan tập trung vào việc học rộng nhớ nhiều mà ít siêng
năng tu tập định lực. A-nan
chỉ mới đạt được quả vị đầu tiên của hàng A-la-hán, chưa đạt được quả vị thứ tư
nên chưa được quả vị vô lậu. Đến quả vị thứ tư mới đoạn trừ hẳn sinh tử và
không bị tái sinh trở lại trong tam giới. Nhưng ở quả vị thứ nhất vẫn còn bị
sinh tử trở lại trong tam giới, vẫn còn trong địa vị hữu lậu.
Kinh văn:
不能折伏娑毘羅呪,為彼所轉溺於婬舍。當由不知真際所詣。
Bất năng chiết phục
Ta-tỳ-la chú, vi bỉ sở chuyển, nịch ư dâm xá. Đương do bất tri chơn tế sở nghệ.
Việt dịch:
Nên con không thể chiết phục được
chú thuật Ta-tỳ-ca-la, bị nó xoay chuyển và sa vào nhà dâm, tất cả chỉ vì
không biết chỗ quy hướng chân tâm.
Giảng:
Nên con không thể chiết phục được
chú thuật Ta-tỳ-ca-la. Con không thể nào chống chọi nổi với tà chú của Tiên phạm
thiên mà ngoại đạo tóc vàng thường sử dụng, đó là tà pháp của bàng môn tả đạo.
Con không có đủ đạo lực để hàng phục được chúng.
Bị nó xoay chuyển và sa vào nhà dâm
"Tà chú đã làm
cho con bị đắm chìm trong mê muội như thể con bị chìm trôi trong biển."
Còn có một cách giải thích khác trong Hán ngữ,
chữ nịch (溺) có nghĩa là “chìm đắm” và còn có nghĩa là “nước
tiểu.” A-nan đang diễn tả rằng
ông ta bị dính mắc những thứ bất tịnh.
A-nan đã bước vào nơi
nhà thổ dơ bẩn, nơi mà chính phụ nữ bán thân cho người hành lạc. A-nan nhận ra mình bị kẹt dính trong
đó như thể bị rơi vào hầm nước thải không có lối nào thoát ra được.
Nếu Đức Phật không dùng chú Thủ-lăng-nghiêm để
giải cứu thì A-nan không còn có
cơ hội để sau này được kiết tập Kinh tạng. Nếu như Kinh tạng đã được kiết tập
trọn vẹn, chắc hẳn là do một người nào khác chớ không phải do A-nan. May mắn thay, Đức Phật
Thích-ca Mâu-ni đã dùng chú Thủ-lăng-nghiêm để giải cứu A-nan, thế nên A-nan
mới có thể kiết tập Kinh Thủ-lăng-nghiêm và ghi lại cho chúng ta biết nhân
duyên Đức Phật thuyết kinh này.
Tất cả chỉ vì không biết chỗ quy hướng chân tâm.
Chơn tế là một tên gọi khác của chơn tâm.
Tại sao con lại bị sa
vào nhà dâm? Vì con không biết được cội nguồn của chơn tâm nơi đâu.
Đến chính lúc này, A-nan vẫn còn cố gắng xác định cho được
tâm ở nơi nào. A-nan đang bị
chùng lại bởi trí thông minh của mình. A-nan
vẫn bị xoay chuyển loanh quanh mà không biết đường ra.
Kinh văn:
唯願世尊大慈哀愍,開示我等奢摩他路。令諸闡提,隳彌戾車。
Duy nguyện Thế tôn
đại từ ai mẫn, khai thị ngã đẳng, xa-ma-tha-lộ, linh chư xiển-đề, huy di-lệ-xa.
Việt dịch:
Cúi mong đức Thế tôn mở rộng
lòng từ, thương xót chỉ dạy cho chúng con, pháp tu thiền định (xa-ma-tha),
khiến cho hàng nhất-xiển-đề và miệt-lệ-xa thoát khỏi tà kiến.
Giảng:
Cúi mong đức Thế tôn mở rộng lòng từ.
Nay con chỉ có một ước
nguyện, cúi mong Đức Thế tôn mở rộng lòng đại từ đại bi cứu độ con thoát khỏi
khổ đau, ban cho con niềm vui giải thoát. Cúi mong Thế tôn thương xót chỉ dạy cho chúng con pháp tu thiền định (xa-ma-tha) khiến cho kẻ nhất-xiển-đề và miệt-lệ-xa
thoát khỏi tà kiến.
Cúi
mong Thế Tôn, không những chỉ dạy cho riêng mình con mà còn cho toàn thể mọi
người trong đại chúng này, những người thường khởi tâm nghi ngờ trong khi nghe
pháp. Xin Thế tôn chỉ dạy cho chúng con cách tu tập chánh định, chỉ bày cho
chúng con pháp môn tu tập chỉ quán.
Nhất-xiển-đề[2] là phiên âm từ tiếng
Sanskrit, Hán dịch là “tín căn bất cụ
túc” nghĩa là “chưa có lòng tin đầy đủ.”
Nhất-xiển-đề là những người mà chưa có niềm tin đầy đủ đối với Phật pháp. Niềm
tin chưa đầy đủ đồng nghĩa với không có niềm tin. Nhất-xiển-đề còn có nghĩa là “phần thiêu thiện căn– đốt cháy sạch các
căn lành.” Điều gì sẽ còn lại khi các căn lành bị cháy sạch? Chắc chắn là các
nghiệp ác.
Pháp sư Trúc Đạo Sinh[3] (Tao
Sheng) khi giảng kinh Đại Bát Niết-bàn ở Trung Hoa. Lúc ấy, Kinh
Niết-bàn lưu hành ở Trung Hoa chưa được
trọn bộ. Chỉ có được cuốn thượng, chưa có cuốn hạ. Trong những cuốn đầu, Kinh dạy:
“Nhất-xiển-đề không có Phật tánh, không thể thành Phật.”
Các Pháp sư đương thời
hầu hết đều giảng theo ý kinh là hàng nhất-xiển-đề không thể tu tập thành Phật
được. Thực ra, những cuốn Kinh cuối cùng của bộ kinh này lại nói rằng nhất-xiển-đề
cũng có Phật tánh, cũng có thể tu tập thành Phật. Nhưng lúc ấy, những cuốn kinh
sau cùng này chưa được lưu truyền ở Trung Hoa.
Tuy vậy, Pháp sư Trúc
Đạo Sinh đã thông đạt được ý kinh ngay từ đầu, nên Pháp sư không giảng kinh
theo trào lưu đương thời. Thay vào đó Ngài giảng rằng kẻ nhất-xiển-đề cũng có
Phật tánh, cũng có thể thành Phật. Kết quả là các Pháp sư khác chống đối, hiềm
khích Trúc Đạo Sinh. Họ cho rằng Trúc Đạo Sinh điên rồ khi giảng giải nghịch với
ý kinh và đã làm sai khác với lời Phật dạy. Thực ra, Pháp sư Trúc Đạo Sinh
không nói ý kinh là sai hoặc cho là Đức Phật giảng nói không đúng. Mà Trúc Đạo
Sinh thấu hiểu được đạo lý ẩn đằng sau lời kinh, nên mặc dù chưa đọc được những
cuốn sau cùng của bộ kinh mà Pháp sư đã hiểu được rằng giáo pháp của Đức Phật
không hề mang tinh thần như vậy. Nhưng vì sự hiềm khích đã sinh khởi, không còn
có ai đến nghe Trúc Đạo Sinh giảng kinh nữa, thế nên Pháp sư vào núi Hổ Khâu,
thuộc Tô Châu, gần Thượng Hải, gom đá núi lại rồi giảng kinh cho đá nghe, xiểng
dương tinh thần nhất-xiển-đề cũng có Phật tánh. Pháp sư hỏi đá núi: “Tôi nói nhất-xiển-đề
cũng có Phật tánh, quý vị nghĩ sao. Tôi nói có đúng không?” Những tảng đá núi lặng
lẽ gật đầu tán thành. Thế nên nói:
Sinh công thuyết pháp
Ngoan thạch điểm đầu
(Trúc Đạo Sinh giảng pháp
Đá thán phục cúi đầu!)
Cơ
bản là, dĩ nhiên đá thì vô tri, không thể cựa động, vậy mà đá cũng biết xúc động
với lời giảng kinh chân thực của Pháp sư Đạo Sinh nên lặng lẽ cúi đầu tán thán.
Có rất nhiều nguyên nhân để có kết quả như thế, tôi tin rằng có rất nhiều quỷ
thần và nhiều linh hồn đến ngồi trên các tảng đá núi để nghe giảng kinh.
Chuyện này có nhiều
nguyên nhân: Tôi tin là có rất nhiều quỷ thần đang ngồi hoặc nằm trên các tảng
đá núi. Trong một giây suy nghĩ, họ không thể nằm trên đá mà phải ngồi khi lắng
nghe kinh. Khi nghe Pháp sư Đạo Sinh hỏi như thế các vị quỷ thần rất phấn khích
biểu lộ sự đồng tình nên đã làm cho các tảng đá lay động. Hoặc là có khi trong
các đời trước, tiền thân của các tảng đá này cũng có linh tánh, nay ẩn tàng
trong hình dạng một tảng đá. Đây là lý do bảo chứng cho đá tán thán chỉ thú của
ý kinh. Thế nên người đời sau truyền tụng:
Sinh công thuyết pháp
Ngoan thạch điểm đầu
Tuy vậy, kẻ nhất-xiển-đề
rất khó giáo hóa và cứu độ. Khi quý vị giảng giải đạo lý cho họ, họ không bao
giờ tin hẳn ngay. Họ sẽ nói: “Này, ai thèm nghe những lời như thế!”
Bất luận quý vị có
nói hay cỡ nào họ cũng không tin. Họ giống như ngoại đạo Ma-ha Câu-hi-la[4] (*) nhận “vô chấp” làm luận thuyết của
mình. Bất luận quý vị có nói với họ điều gì họ đều không nghe, họ đều không chấp
nhận. Đó là hàng nhất-xiển- đề.
Miệt-lệ-xa hay di-lệ-xa1 là phiên âm từ tiếng Sanskrit, Hán dịch là
“ái trược” nghĩa là thích làm việc xấu
ác. Kẻ miệt-lệ-xa thường thích những nơi chốn bất tịnh. Miệt-lệ-xa còn có nghĩa
là “ác kiến.” Hầu như tri kiến của mọi
người đều chân chính, nhưng tri kiến của hạng người này thì rất xấu ác. Họ
không thải ra thứ gì ngoại trừ độc dược, không những chỉ tai hại cho riêng họ
thôi mà còn ảnh hưởng đến nhiều người khác muốn bắt chước họ. Thế nên mọi người
nên tự sống thức tỉnh và trong sáng, đừng tìm thú vui trong các hành vi xấu ác.
A-nan cầu thỉnh Đức Phật cứu vớt hàng miệt-lệ-xa và
ngăn ngừa cho mọi người khỏi bị rơi vào nơi ác xấu, thoát khỏi những tình huống
như đã nêu trên.
[1] Chỉ
có danh xưng. Duy thức Pháp tướng tông cho là không có nghĩa lý
[2] Nhất-xiển-đề一闡提 (s: icchantika; ecchantika). Phiên âm Nhất-xiển-để-ca一闡底迦, Nhất-điên-ca
一顛迦, Nhất-xiển-đề-kha一闡提柯. Chữ nầy có
nguyên nghĩa là Chính hữu dục cầu chi
nhân正有欲求之人. Nên dịch là Đoạn thiện căn斷善根, tín bất cụ
túc信不具足, Cực dục極欲, Đại tham大貪, Vô chủng tánh無種性. Chỉ cho sự đoạn dứt tất cả mọi thiện căn, không thể thành
Phật được. Kinh Nhập Lăng-già, quyển 2, phần nói về Nhất-xiển-đề: 斷善闡提，即本來即缺解脫因者 (Đoạn thiện xiển-đề, tức bổn lai tức khuyết giải
thoát nhân giả).
[3] 竺道生 (355-434). Đời Đông Tấn, sống ở Bành Thành. Vốn họ Nguỵ, sau
đổi thành họ Trúc. Chuyên nghiên cứu Kinh Niết-bàn.
[4] Ma-ha
Câu-hi-la (Kauṣṭhila) 摩訶俱絺羅, còn gọi là
Trường Trảo Phạm Chí長爪梵志; s: Dirghanakhabrahmacārin, cậu của Xá-lợi-phất. Chủ
trương “không chấp nhận tất cả” (vô chấp) làm học thuyết của trường phái
mình.
1 s: Mleccha: chỉ cho dòng tộc
ti tiện ở vùng biên địa. Còn phiên âm là Di-li-xa彌離車, Miệt-lệ-xa 篾隸車.
(còn tiếp)
0 Kommentare:
Post a Comment